Hoe het Europees voorzitterschap ons leven beïnvloedt

België is momenteel voorzitter van de Raad van de Europese Unie, een cruciale rol met het einde van de legislatuur van het Europees Parlement in zicht. Rob Heirbaut, Europa-expert bij VRT NWS en spreker bij Read My Lips, werpt een kritische blik op het belang van het voorzitterschap tout court en op het roulerende karakter ervan.

Ons land nam het voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie over van Spanje. In dat orgaan zitten de ministers van de 27 EU-lidstaten en om het half jaar wisselt het voorzitterschap van land. Het is niet te verwarren met de drie andere organen die elk een vaste voorzitter hebben: Ursula von der Leyen bij de Europese Commissie, Charles Michel bij de Europese Raad en Roberta Metsola bij het Europees Parlement.

Het belang van de Raad van de Europese Unie

In de Raad van de EU zitten de ministers van de lidstaten, elk voor hun vakgebied. Ze speelt vooral een belangrijke rol in het maken van Europese wetten. Het land dat voorzitter is, heeft daarbij twee taken. Het moet eerst een compromis vinden waarmee een meerderheid van alle lidstaten akkoord is rond wetsvoorstellen van de Europese Commissie. Vervolgens onderhandelt de voorzitter namens alle 27 lidstaten met het Europees Parlement. Daarin zetelen de rechtstreeks door het Europese volk verkozen politici. Bij een definitief akkoord heb je een Europese wet. Als het echter om gevoelige materie gaat, komt het parlement niet tussenbeide. Bijvoorbeeld bij sancties tegen Rusland, maar ook bij akkoorden over belastingen, begroting, defensie of buitenlands beleid is het de Raad die beslist.

Europese verkiezingen

België moet nu als onpartijdig bemiddelaar op zoek gaan naar die compromissen tussen de verschillende standpunten van de lidstaten en zo proberen om nog zo veel mogelijk wetgeving af te ronden. Immers, in juni vinden er Europese verkiezingen plaats. De deadline daarvoor valt deze maand om daarna nog met alles juridisch rond te geraken voor de ontbinding van het parlement in april. Daarom dringt zich opnieuw de vraag op wat het nut van dat wisselende voorzitterschap eigenlijk is?

Hoe Europa ons leven beïnvloedt

De geknipte persoon om hierop te antwoorden, is Rob Heirbaut. Sinds 2002 brengt hij voor de TV-nieuwsdienst van de VRT verslag uit over het reilen en zeilen van de Europese Unie. Samen met de Gentse professor Hendrik Vos schreef hij in 2008 het boek Hoe Europa ons leven beïnvloedt en in 2019 volgde Europa in woelig water.

De voorzitter bepaalt welke dossiers prioriteit krijgen en welke nog wat langer mogen blijven liggen. Wie de agenda kan bepalen, heeft macht.
– Rob Heirbaut

Robs analyses bieden waardevolle inzichten in de complexe wereld van de Europese Unie en helpen ons beter te begrijpen hoe België zijn rol als voorzitter zal vervullen. Twee jaar lang werd dit voorbereid. Ministeries en hun kabinetten hebben zich moeten inwerken in Europese dossiers, zich moeten inleven in hun rol als voorzitter. Ze moeten nu immers voor het Europese belang werken, en niet alleen voor dat van het eigen land.

Geen bureaucratisch monster

Elke voorzitter maakt uiteraard van de gelegenheid gebruik om de eigen sterktes en prioriteiten in de Europese schijnwerpers te plaatsen. Ministers nodigen hun collega’s uit voor informele vergaderingen, vaak naar de regio waar ze zelf wonen.'Europa' strijkt zo, in de loop der jaren, neer in elke uithoek van de Europese Unie en leert lokale en regionale besognes kennen die anders misschien onbekend zouden blijven. Door het voorzitterschap merken burgers en journalisten dat hun ministers – in België zowel de federale, Vlaamse, Waalse, Brusselse als Duitstalige – mee aan tafel zitten wanneer er Europese wetten gemaakt worden. Het toont dat Europa geen anoniem bureaucratisch monster is dat richtlijnen en verordeningen uitspuwt over de lidstaten.

Europa verdient best wat meer debat, het voorzitterschap zorgt daar hopelijk voor.
– Rob Heirbaut

Toevallig valt het Belgische voorzitterschap naast de Europese verkiezingen ook nog eens samen met onze regionale en federale verkiezingen. Daardoor rijst de vraag of onze ministers dat niet vooral gaan gebruiken om hun imago een boost te geven?
Vanuit educatief oogpunt gezien, is dat geen slechte zaak. Niet alleen tijdens het voorzitterschap beslissen onze ministers mee, ze doen dat eigenlijk de hele tijd. De kiezers kunnen hen bij verkiezingen afrekenen op wat ze aan de Europese vergadertafel hebben goedgekeurd, of op wat ze hebben geblokkeerd. De lidstaten en hun ministers zijn immers datzelfde Europa. Als er een andere regering aan de macht komt, kan dit de verhoudingen aan de Europese vergadertafel veranderen.

Wil je meer weten over Europa en de plaats van België binnen de Europese Unie? Boek dan nu een boeiende sessie met Rob Heirbaut.