Duurzaamheid: is er nog hoop?

De klimaatcrisis voelt vaak overweldigend. Soms lijken de uitdagingen onoverkomelijk en het is makkelijk om cynisch te worden. Toch ligt in de wetenschap, innovatie en collectieve actie een bron van hoop. Drie visionairs – Valerie Trouet, Stefaan Vandist en Sam Proesmans – vertellen hoe verleden, verhalen en wetenschap ons kunnen helpen richting een duurzame toekomst.

Het verleden als leidraad

Klimaatwetenschapper Valerie Trouet, auteur van Wat Bomen Ons Vertellen, legt uit hoe bomen fungeren als stille getuigen van de geschiedenis. Met dendrochronologie, de studie van jaarringen, kunnen we niet alleen het klimaat van de afgelopen millennia reconstrueren, maar ook de impact van menselijke activiteiten op ecosystemen begrijpen. Doorheen de geschiedenis wisselden periodes van droogte, die beschavingen deden instorten, af met periodes van herstel, waarin natuur en mens hand in hand gingen. Valerie benadrukt dat het verleden ons leert dat klimaatschommelingen normaal zijn, maar dat de snelheid en schaal van de huidige veranderingen ongekend zijn. Deze historische context waarschuwt ons niet alleen, ze inspireert ook. In haar lezing legt Valerie uit hoe we die kennis kunnen gebruiken als drijfveer voor onze klimaattransitie.

De kracht van verhalen

Toekomstdenker Stefaan Vandist kijkt vooral naar wat komen gaat. Volgens hem ligt de sleutel tot duurzaamheid in de verhalen die we vertellen. 'Wij creëren onze verhalen, en vervolgens creëren de verhalen ons,' zegt hij. Duurzaamheid moet losgekoppeld worden van droge rapporten en technische termen en opnieuw verbonden worden met menselijke verbeeldingskracht. Hij noemt verhalen mentale post-its waarmee je ideeën en overtuigingen in de hoofden van je publiek kunt verankeren. Op dit ogenblik treedt de mens op als de meest bepalende geologische kracht op de planeet. Wat wij doen, bepaalt veel.
Stefaan droomt ervan om de publieke opinie, die veel te vol zit met venijn, te vervangen door een publieke verbeelding. Vaste elementen in zijn werk zijn vooruitgangsoptimisme, innovatie en een integrale benadering. Het klimaat, dat tal van dwarsverbanden heeft met andere transitiedomeinen, vormt een uitdaging op de lange termijn. Bij Read My Lips deelt hij zijn kennis en ervaringen via een boeiende workshop en presentatie.

De feiten en cijfers

Arts en volksgezondheidsexpert Sam Proesmans legt de link tussen individuele en collectieve keuzes. In zijn keynote Wat Maakt Het Uit? gaat hij de confrontatie aan met onze twijfels: heeft het zin om je afval te scheiden als de industrie blijft vervuilen? Maakt het echt verschil of je vlees eet of niet?
Sam toont aan dat kleine veranderingen exponentiële effecten kunnen hebben wanneer ze deel uitmaken van een collectieve beweging. Zijn benadering is gebaseerd op harde wetenschap en doordrenkt met optimisme. Hij benadrukt dat volksgezondheid en duurzaamheid onlosmakelijk verbonden zijn. Elke zorgverlener zou ook een klimaatambassadeur moeten zijn, bepleit hij. Public health is voor Sam de omgeving rondom ons, de lucht die we inademen, het water dat we drinken, de weg die we afleggen tussen thuis en werk. Het is de gezondheid van de samenleving. Net zoals in de medische wereld draait het bij duurzaamheid om preventie: het voorkomen van schade is altijd effectiever dan herstellen. Geholpen door wetenschap, begrijpen we elke dag beter welke kleine individuele acties iets uitmaken, welke acties de grootste bijdrage leveren aan het collectieve geheel en ertoe leiden dat we samen langer, gezonder en gelukkiger leven.

Duurzaamheid is geen verre droom, maar een proces dat nu al plaatsvindt. Het is een collectief avontuur waarin iedereen een rol speelt. Is er nog hoop? Absoluut – zolang we bereid zijn die hoop om te zetten in actie.