Nieuwsgierig naar overmorgen
Als hoofdredacteur van De Standaard krijgt Karel Verhoeven dagelijks te maken met talrijke meningen. Voor wetenschapsfilosoof en journalist Ruben Mersch, werkzaam bij het Nederlandse blad De Correspondent, is dat niet anders. Ruben verdiept zich al jaren in het menselijk denken, in meningsverschillen en gelijk halen. Hij schreef tal van boeken: Oogklepdenken, Waarom wij allemaal idioten zijn en Van mening verschillen, een handleiding. In deze podcastaflevering Overmorgen nemen beide journalisten de mens als rationeel wezen onder de loep.
Dacht je dat de mens een honderd procent rationeel wezen is of kan zijn? Op het einde van deze podcast denk je er vast en zeker anders over.
Mensen hebben een mening omdat de mensen rondom hen, degene die ze vertrouwen, eenzelfde standpunt innemen. Heel vaak is een mening vormen een groepsgebeuren. De sociale kringen waarin men zich begeeft, de opvoeding, zelfs genetica spelen een rol. Het opvoedkundig ideaal dat kennis en rede tot verlichting leiden, wordt door Ruben onderuit gehaald. Vanuit een soort 'onderbuikgevoel', irrationele overwegingen, wordt een overtuiging gevormd. Daarna verzamelen we kennis om deze te verdedigen.
'We gebruiken kennis eerder als een soort munitie om ons onderbuikgevoel te verdedigen, maar niet als manier om meer inzicht te krijgen in de werkelijkheid.'
Ruben Mersch
Vertrouwen speelt hierin een belangrijke rol, net als een wij-gevoel. Zijn we dan niet zo rationeel als we graag denken, we zijn wel sociale wezens. Zonder dat we het echt beseffen, delen we elkaar in groepjes op. Aan de ene zijde staan de goeden, wij, en aan de andere kant de slechten, zij. Honderdduizend jaren evolutie maakten ons zo en dat krijg je er niet zomaar uit.
Kan dat wij/zij denken voor een stuk weggenomen worden? Denken conservatieve mensen anders dan progressieve? Wat met anti-vaxxers? Welke rol spelen wetenschap, politiek en media? Waarom zijn mensen zo hard voor elkaar op sociale media? Blijft de polarisatie toenemen? En hoe kan er terug meer vertrouwen komen?
Ruben heeft vertrouwen in de toekomst. Momenteel vechten we samen tegen een virus. Er is niets zo goed als een gemeenschappelijke vijand om terug vertrouwen te kweken. Bovendien weet hij dat er één iets helpt tegen polarisatie: nieuwsgierigheid. Nieuwsgierige mensen willen geen gelijk hebben, zij willen beter begrijpen.
Ben jij nu nieuwsgierig om te weten waarom je je mening al dan niet moet veranderen? Luister dan hier naar de podcast.